Teatr Polska 2025: Ocalone

„OCALONE”, wyreżyserowane przez Maję Kleczewską, to najnowszy monodram Agnieszki Przepiórskiej i jeden z pierwszych głosów oddanych ofiarom pacyfikacji Ochoty podczas Powstania Warszawskiego. Na bazie skrawków wspomnień i dzienników pochodzących od świadków i ofiar, autor scenariusza – Piotr Rowicki – utkał historię Ireny K. ukazując fragment wielu zbrodni, jakich dopuściły się w 1944 r. odziały SS RONA, składające się głównie z dezerterów zbiegłych z Armii Czerwonej. Spektakl nie jest jednak wyłącznie historią o obozie przejściowym na Zieleniaku, ale uniwersalną opowieścią o kobietach, które doświadczyły gwałtu wojennego. Historią aktualną pod każdą szerokością geograficzną, w której toczą się działania wojenne, a gwałt jest stosowany jako forma broni.

Irena K. z ulicy Opaczewskiej miała 12 lat, kiedy w sierpniu 1944 r. w powstańczej Warszawie pojawiły się oddziały SS RONA, spędzając cywilną ludność Ochoty na Zieleniak. Nocą, pijani sołdaci wyciągali z tłumu młode i stare kobiety, małe dziewczynki i przyszłe matki, które masowo gwałcili. Wiele z nich zostało w bestialski sposób zabitych. Irence udało się przeżyć. Na osiemdziesiąt lat jej pamięć zamilkła, ale w dniu odsłonięcia pomnika „ku czci pomordowanych” wszystko do niej wróciło. Znowu była noc na Zieleniaku, krzyki dziewczynek i kobiet, których nikt nie potrafił ocalić. Znowu usłyszała swój stłumiony głos, a potem, nagle zaczęła głośno mówić: „miałam wtedy wpiętą we włosy taką białą wstążkę…”.

Bilet: 25 zł
Bilet grupowy (od 10 osób) do kupienia tylko w kasie DK Oskard: 20 zł

RECENZJE:

„Ocalone” Piotra Rowickiego w reż. Mai Kleczewskiej z Domu Spotkań z Historią w Warszawie i „Threesome/Trzy” w reż. i choreogr. Wojciecha Grudzińskiego (Fundacja 910113 w koprodukcji z Nowym Teatrem w Warszawie i Belluard Bollwerk) na XXXI Międzynarodowym Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi. Pisze Paulina Ilska w „Kalejdoskopie” 5/2025.

Dwa ostatnie spektakle konkursowe XXXI Międzynarodowego Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych: „Ocalone” i „Threesome/Trzy” silnie odnoszą się do tematyki związanej z cielesnością. Piekielnie trudno zestawić je ze sobą, a nawet w ogóle refleksje o nich ubrać w słowa. Oba przyniosły odtwórcom ról aktorskie nagrody publiczności (jedynego jury festiwalu). 

Jak tu pisać jednocześnie o kobiecej traumie wojennej i o próbie „przepuszczenia” przez ciało impulsów związanych z tańcem wybitnych twórców baletu, którzy już nie żyją? Tak to jednak bywa na festiwalach, że spektakle czasem nabierają nowych znaczeń w kontekście pozostałych, wchodzą ze sobą w zaskakujące relacje.

„Ocalone” Piotra Rowickiego w reżyserii Mai Kleczewskiej (Dom Spotkań z Historią w Warszawie) zaczynają się performatywnie. Agnieszka Przepiórska przechadza się w foyer niepewnym krokiem staruszki, ubrana w piaskowo-brązową garsonkę stylizowaną na lata 40. Wchodzi na scenę, by wygłosić przemowę z okazji otwarcia pomnika. Na ekranie umieszczonym za aktorką widzimy obraz pomnika – spowitego niepokojącym kirem, niewidocznego. Bo nie wiadomo, jak oddać cześć cierpieniu kobiet gwałconych w 1944 roku na warszawskim Zieleniaku przez rosyjskie oddziały SS RONA (czyli dezerterów z Armii Czerwonej). Grana przez Przepiórską Irena K., 80-letnia ocalała, szuka sposobu na wyrażenie niewyrażalnego. Próbuje zejść ze sceny po przemowie „taktownie” omijającej temat. Wraca. I płynie druga opowieść – z rozdzierającym krzykiem, białą koszulą poplamioną krwią, bieganiem wokół widowni i otaczaniem jej białą wstążką. Pomnik w postaci powiewającej wstążki? Symbolu niewinności, którą dziewczynki i kobiety utraciły w najokrutniejszy sposób – podczas trwających wiele dni publicznych, pełnych okrucieństwa gwałtów. Tłem monodramu, ale też jego aktywnym uczestnikiem są projekcje wideo Krzysztofa Garbaczewskiego ze wstrząsającymi zdjęciami zrujnowanej Warszawy, twarzami jej mieszkańców i agresorów, zmieniającymi się na oczach widzów niczym w koszmarnym śnie. | Paulina Ilska

„Ocalone” Piotra Rowickiego w reż. Mai Kleczewskiej z Domu Spotkań z Historią na V piętrze budynku PAST-y w Warszawie. Pisze Wiesław Kowalski w Teatrze dla Wszystkich.

Choć od jesiennej premiery Ocalonych w Warszawie minęło już kilka miesięcy, spektakl z wybitną rolą Agnieszki Przepiórskiej triumfalnie wędruje po scenach w różnych zakątkach Polski i otrzymuje zaproszenia na kolejne festiwale teatralne. Dlatego warto o nim przypomnieć, bo dramatyczny temat, który został w tym spektaklu poruszony, powinien dotrzeć do jak najszerszej grupy widzów i pozostać w ich pamięci jako świadectwo katastrofalnych skutków, jakie może przynieść wojna oraz bezduszność agresorów. A o tym zapominać nie wolno, o czym przekonują nas realizatorzy, zmuszając do skonfrontowania się z własnymi emocjami, doświadczeniami i przekonaniami.

Ocalone w reżyserii Mai Kleczewskiej to dzieło, które wywołuje bardzo silne emocje i zmusza do głębokiej refleksji. Tekst Piotra Rowickiego to opowieść o ludzkiej tragedii, odpowiedzialności i konsekwencjach, które powstają po przeżyciu trudnej do zabliźnienia traumy. Przenosimy się do roku 1944, kiedy to w obozie przejściowym warszawskiego Zieleniaka dochodzi do gwałtów dokonywanych na kobietach i dziewczynkach przez rosyjskich kolaborantów służących Niemcom. Kleczewska, nie stroniąca w swoich realizacjach od poruszania odważnych i kontrowersyjnych tematów, po raz kolejny nie boi się sięgnąć po istotę złożoności zagadnień, w których nie ma miejsca na zmiękczanie rzeczywistości czy dezerterowanie od jej brutalności. W Ocalonych najbardziej istotny jest ludzki wymiar tragedii i emocje kobiet dotkniętych najstraszliwszym złem. Kleczewska kreuje przestrzeń, w której bohaterka musi zmierzyć się z tym, co przeżyła, o czym milczała, a także z próbą ponownego znalezienia sensu w życiu po traumatycznym doświadczeniu. | Wiesław Kowalski

Dom Spotkań z Historią

Obsada

Agnieszka Przepiórska

Inni realizatorzy

reżyseria: Maja Kleczewska
tekst: Piotr Rowicki
kostium: Konrad Parol
muzyka: Cezary Duchnowski
wideo: Krzysztof Garbaczewski
choreografia: Anna Krysiak
charakteryzacja: Joanna Łukijańczuk

konsultacja merytoryczna: Sylwia Chutnik, dr Wiola Rebecka, Joanna Rolińska
kwerenda w zbiorach Archiwum Historii Mówionej DSH i FOK: Joanna Rączka
projekt plakatu: Alina Rybacka
kierowniczki produkcji: Małgorzata Błasińska, Agata Kucharska (DSH), Olga Stefańska
współpraca produkcyjna: Weronika Komorowska (DSH)
promocja: Marta Czyż, Marianna Januszewicz, Maja Raczyńska, Marta Rogowska, Nadzieja Rudzka, Kaja Stępkowska
producentka wykonawcza: Katarzyna Puchalska (DSH)
producent: Dom Spotkań z Historią

Informacje

czas trwania: 65
grupa wiekowa: młodzież i dorośli
choreografia: Anna Krysiak
muzyka: Cezary Duchnowski

Pokazy spektakli odbywają się w ramach programu Teatr Polska realizowanego przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Adres strony internetowej programu: www.teatrpolska.pl